Terapia ekspresyjna, polega na terapeutycznym wykorzystaniu różnych form ekspresji artystycznej: sztuk wizualnych, muzyki, tańca i ruchu, dramatu i teatru, twórczości literackiej (poetyckiej, prozatorskiej) zaś podejście multimodalne opiera się na przechodzeniu między dziedzinami i gatunkami artystycznymi. Takie rozumienie działań arteterapeutycznych jest mocno uwarunkowane kulturowo często nawiązuje bowiem do dziedzictwa i tożsamości kulturowej danej społeczności (grupy terapeutycznej ale także klientów indywidualnych). Stąd sięganie do ugruntowanych elementów dziedzictwa artystycznego takich jak mitologie, obrzędy, rytuały, symbole etc.
Na stronach internetowych Lesley University, jednej z pionierskich uczelni kształcących w obszarze terapii ekspresyjnych; terapie ekspresyjne określane są jako formy terapii wykorzystujące sztuki wizualne, muzykę, taniec, dramę, zabawy, poezję i sztuki intermodalne w różnych środowiskach, jako narzędzia osobistej świadomości i rozwoju. Podstawą ich stosowania jest rozumienie, w jaki sposób różne modalności działają niezależnie i we współpracy w ramach procesu terapeutycznego. Terapie ekspresyjne służą temu by poprowadzić ludzi przez proces twórczy do rozwiązania problemów psychicznych i psychologicznych oraz angażować ludzi w sztukę i kierować ich autoekspresję w stronę poprawy wzorców myślenia i zachowania. Znajduje zastosowanie w aktywnościach związanych ze zdrowiem psychicznym, stresem, doświadczeniem żałoby; w działaniach z obszaru mindfulness; w placówkach medycznych m.in. szpitalnych, kulturalnych, edukacyjnych, schroniskach, ośrodkach rehabilitacyjnych.
W jednym z wywiadów Shaun McNiff (2019) inicjator programu nauczania terapii ekspresyjnych w Lesley University wyjaśniał, że pomysł terapii ekspresyjnych wyrósł z eksperymentowania nad programem nauczania arteterapii oraz z przekonania, że każda forma sztuki zawiera inne i są one pod tym względem nierozłączne, tak jak w naturze. Pytał: – jak można oderwać ruch, dźwięk, dramat, poetykę od malarstwa? Te podziały są konstruktami, które nie utrzymują ekspresyjnej rzeczywistości. Jeśli chcemy zaangażować całą osobę i społeczność, to dlaczego nie otworzyć się na całość, różne obecności i to, jak siły sensoryczne wspierają się i wpływają na siebie nawzajem? (s. 102) W ten sposób, jak sam zaznaczył odwołuje się m.in. do Wagnerowskiej idei Gesamtkunstwerk.
Terapia ekspresyjna definiowana jest jako „wykorzystanie sztuki i wytworów artystycznych w celu zwiększania świadomości, stymulowania rozwoju emocjonalnego i poprawy relacji z innymi ludźmi poprzez dostęp do wyobraźni” (Malchiodi 2014, s.213).
Z punktu widzenia klinicznego, często terapie te osadzane są w podejściu humanistycznym, zwłaszcza w podejściu Gestalt. Jednak nie aspekt kliniczny wydaje się tu najistotniejszy. Wybór podejścia determinowany jest potrzebami uczestnika terapii, jego możliwościami przy jednoczesnym uznaniu holistycznego stanowiska tak dla osoby pacjenta/klienta/uczestnika jak i możliwości jego wszechstronnych i różnorodnych form wyrażania się przy użyciu środków artystycznych.
Gary Nash, Interview with Professor Shaun McNiff, Journal of Applied Arts & Health (2019) Volume 10 Number 1, pp. 99–108, doi: 10.1386/jaah.10.1.99_7
Planowane działania w ramach sekcji:
– realizacja projektu zastosowania arteterapii w pracy z pacjentami onkologicznymi (Górnośląska Fundacja Onkologiczna, Narodowy Instytut Zdrowia),
– współpraca z Centrum Psychoterapii i Wsparcia Psychicznego Przebudzenie w Katowicach;
– oferta warsztatów arteterapeutycznych prorozwojowych (Uniwersytet Otwarty UŚ)
– badania nad kulturowym aspektem arteterapii (działania ze studentami obcokrajowcami)
– udział w Letniej Szkle Arteterapii
– reprezentowanie Stowarzyszenia podczas konferencji, sympozjów etc.
– współpraca z placówkami rehabilitacji (WTZ, ŚDS) i placówkami zdrowia